De bevoegdheden (ontheffingen, vrijstellingen) zijn gedelegeerd van rijk naar provincie, waarschijnlijk vanuit de geachte dat deregulering altijd goed is, want “meer maatwerk” en “dichter bij de burger”. Of dat bij soortbescherming ook beter is, moet nog blijken. Onbekend is bijvoorbeeld of er weer een lijst met jaarrond beschermde vogelnesten komt en in hoeverre zo’n lijst zal afwijken van de huidige lijst, die beslist niet uitblinkt in logica. Evenmin is duidelijk of per provincie een andere lijst zal gelden. Het nieuwe beschermingsregime sluit verder geheel aan bij de strenge beschermingsregimes van de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn of de verdragen van Bern en Bonn. De Vogelrichtlijn beschermt gelukkig alle inheemse soorten (helaas niet de huiskraai…) en de verdragen van Bern en Bonn begeven extra bescherming aan bedreigde dier- en plantsoorten en/of migrerende soorten. Deze verdragen noemen echter niet alle soorten en onduidelijk is of er een tweedeling in beschermingsregimes zal ontstaan tussen deze soorten en “de rest”. Zo kan bij de vogels de vreemde situatie ontstaan dat de zeer algemene boomkruiper, winterkoning en heggemus beter beschermd worden dan de niet genoemde, sterk bedreigde grote karekiet, kuifleeuwerik, patrijs, ortolaan en zomertortel.

Daarnaast noemt de wet een reeks van overige beschermde planten- en diersoorten die niet onder Europese richtlijnen en verdragen vallen. Het gaat hierbij om zoogdieren, amfibieën, reptielen, vissen, dagvlinders, libellen, kevers en vaatplanten. Ten aanzien van de vlinders, libellen en planten is er een duidelijk verband gelegd met de Rode lijsten van bedreigde soorten. Hier is duidelijk enig denkwerk verricht en is de zotte situatie opgeheven dat zeer algemene plantensoorten worden beschermd en zeldzaamheden niet. De vanaf 1 juli beschermde planten betreffen vrijwel uitsluitend bedreigde soorten, maar deze lijst is wel behoorlijk inconsequent. Zo zijn om onverklaarbare redenen de meeste orchideeënsoorten niet meer beschermd, ook niet zeer zeldzame en bedreigde soorten als herfstschroeforchis, harlekijn en veenmosorchis. Daarentegen is de niet-bedreigde dennenorchis weer wel beschermd. Al met al is het lijstje met beschermde soorten nog bedroevend kort.

Ook de bizarre lijst met beschermde vlinders waarvan 70% reeds is uitgestorven in Nederland, is nu ingrijpend herzien en bestaat vanaf 1 juli vrijwel geheel uit bedreigde soorten. De lijst met beschermde zoogdieren en amfibieën is daarentegen vrijwel uitputtend en bevat veel algemene soorten. Het is mogelijk dat er weer een vrijstelling komt voor de meest algemene soorten (vergelijkbaar met tabel 1 van de Flora- en faunawet) maar zeker is dat niet. Zo’n lijst kan bovendien per provincie verschillen.

En zo zitten er wel meer onduidelijkheden in de nieuwe wet die primair terecht zullen komen bij de provincies die daar qua expertise niet meer of nog niet klaar voor zijn. Bestuurlijke chaos is bijna gegarandeerd en een deel van de oplossingen zal zich de komende jaren moeten uitkristalliseren via jurisprudentie. Hopelijk wordt het niet zo’n soap als we bij de Flora- en faunawet hebben moeten doorstaan.

Senior ecoloog Rho Adviseurs