TOETS0216ENERGIEENERGIETRANSITIESLAAGT ALLEEN SAMENMET OMGEVINGHet ministerie van Economische Zaken kwam begin dit jaar met een visie op omgevingsmanagement voorenergieprojecten. Overheden, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties moeten samen (meer)optrekken met de energietransitie. Het doel? Winst voor alle partijen, dus ??k voor de omgeving!14Windmolenparken kunnen de gemoederen in de omge-ving hoog doen oplaaien. Voorzitter Albert Koers vande Nederlandse Vereniging Omwonenden Windturbi-nes (NLVOW) vindt dat een goed omgevingsproces veelkan betekenen. Om die reden vindt hij dat omwonen-den van meet af aan moeten worden betrokken en dat wettelijke regelingende belangen van bewoners beter moeten waarborgen. Lennert Goemans,projectleider Omgevingsmanagement van het ministerie van EZ beaamtdit. Volgens hem moeten overheden, de energiesector en belangenorganisa-ties meer denken vanuit gebieden en maatschappelijke doelstellingen. Demanier waarop Rijkswaterstaat omgaat met de aanbevelingen van de Com-missie Elverding kan als voorbeeld dienen. "Wij zetten alle zeilen bij om deafspraken uit het Energieakkoord te behalen. De energietransitie heeft eenimpact op ons allemaal en de omgeving hebben we daarbij hard nodig. Datgeldt niet alleen als belanghebbende bij grootschalige ontwikkelingen,maar juist ook voor initiatiefnemers zoals de energieco?peraties. Wij moe-ten leren denken vanuit het bredere belang van het gebied."De Nederlandse Vereniging Omwonenden Windturbines (NLVOW) staatin veel projecten de omwonenden bij. De Nederlandse ambitie voor eenopgesteld vermogen van 6000 MW in 2020 staat voor hen niet ter discus-sie. "Een democratisch genomen besluit, waar we niet aan tornen. Welvragen wij ons af hoe re?el het is, aangezien het bij die 6000 MW slechtsom anderhalf procent van het totale energieverbruik gaat. Het is een il-lusie dat hiermee de energietransitie op te lossen is. Er moet dus nog veelmeer worden ingezet op zonne-energie en andere vormen van duurzameenergie."Voor Windpark De Drentse Monden en Oostermoer in Drenthe zijn plan-nen voor windturbines met een totaal van 150 MW. Dit gebied is op voor-FotoWindunieDE AUTEURCommunicatiebureau Geke Kiers, kiersjrn@hetnet.nlTOETS021615dracht van de provincie aangewezen als gebied voor grootschalige wind-energie. Omdat het om een groot windpark gaat, is het Rijk bevoegd gezagen de Rijksco?rdinatieregeling (RCR) is van toepassing. De procedure is tevergelijken met het trac?besluit, waarmee rijksinfrastructuur wordt aan-gelegd. Inspraak is op formele momenten geregeld. Bij het windpark DeDrentse Monden en Oostermoer zitten overheden niet op ??n lijn, getuigehet feit dat een gemeente concept-zienswijzen heeft toegestuurd aan haarinwoners. Lennert Goemans: "Hoewel het gebied is aangewezen op voor-spraak door de provincie, zie je nu toch dat gemeenten lijnrecht tegenoverprovincie en Rijk staan. Overheden zouden aan de voorkant samen de am-bitie vast moeten stellen. De procedure is dan de afsluiting van een be-stuurlijk proces in de regio."De rijksco?rdinatieprocedure laat volgens Albert Koers niet veel zeggen-schap aan de omgeving over. Voor het vertrouwen in de overheid vindt hijdat geen goede zaak. Hij noemt ook het krachtige verzet tegen het wind-park langs de N33 bij Delfzijl, dat tevens aardbevingsgebied is. "Omstandig-heden die niet echt begrip geven voor andere initiatieven waarbij de over-heid is betrokken."Albert Koers is wat positiever over de gang van zaken bij Windpark Wierin-germeer, dat in de kop van Noord-Holland gebouwd zal worden. De huidigewindturbines uit dat gebied worden vervangen door 99 grotere exempla-ren van 3 tot 4 MW, die in rijen worden geplaatst, de zogenaamde lijnop-stellingen). Voor het project is een Green Deal tussen gemeente, provincie,Rijk en initiatiefnemers gesloten. De structuurvisie werd opgesteld door degemeente, die vele avonden voor bewoners organiseerde en ook windweek-enden en winddagen organiseerde. Pas na het vaststellen van de structuur-visie werd de locatie van het windpark nader ingevuld. Overheid en initia-tiefnemers investeerden in een goede relatie met de buren. En vanuit hetprincipe om ook lasten en lusten met elkaar te verbinden, werd een Polder-profijtplan opgesteld, waarmee direct omwonenden straks via een Burenre-geling, Windfonds en Poldermolen meeprofiteren van de opbrengsten uithet windpark.Een aanpak die past bij de visie op omgevingsmanagement van het minis-terie van Economische Zaken. Lennert Goemans: "Het is belangrijk omEUROPESE DOELSTELLINGEN VOOR NEDERLANDCO2 (of: kooldioxide) komt onder meer vrij bij de verbranding van fossielebrandstoffen zoals olie en aardgas. Door de CO2-uitstoot te verminderen, kan deopwarming van de aarde worden geremd. Hierover zijn internationale afsprakengemaakt. In Nederland heeft de overheid samen met meer dan veertig partijenhet Energieakkoord afgesloten om van fossiele brandstoffen naar een CO2-armeenergievoorziening over te stappen en zo veel mogelijk energie te besparen. Omdeze doelstellingen te kunnen halen, hebben Rijk en provincies afgesproken omin 2020 voor in totaal 6000 MW aan windmolens op land te bouwen. Dezewindmolens leveren energie aan ongeveer 4 miljoen huishoudens. Energietransi-tie omvat niet alleen het bouwen van onder andere windmolens, maar ookonderzoek naar warmte en besparing en duurzame technologie zoals opvang enafvang van CO2 en elektrisch vervoer.Voor de langetermijndoelstellingen wordtde dialoog aangegaan met burgers, bedrijven, kennisinstellingen, andereoverheden en maatschappelijke organisaties. Momenteel wordt zowel online alstijdens bijeenkomsten in het hele land de dialoog aangegaan om idee?n envoorstellen binnen te krijgen. De uitkomsten hiervan worden meegenomen in eenbeleidsagenda, waarin eind 2016 concrete voorstellen aan de Tweede Kamerworden gedaan voor een CO2-arme energievoorziening in 2050.CO2-REDUCTIEDOELSTELLINGEN VAN DE EU:ten opzichte van 19902020 - 20%2030 - 40%2050 - 80 tot 95%HERNIEUWBARE ENERGIE (EUROPESE RICHTLIJN)2020 - 14%De verbranding van fossiele brandstoffen draagt bij aan CO2-uitstoot. Hetaandeel hernieuwbare energie (zoals energie uit biomassa, windenergie enzonne-energie) neemt volgens de Nationale Energieverkenning 2015 met hetvastgestelde beleid toe tot ruim 10 procent in 2020. Met het voorgenomenbeleid wordt 12,4% in 2020 en 16,1% in 2023 gehaald. Eind vorig jaar zijndoor de overheid en de andere partijen van het Energieakkoord extra maatrege-len genomen om dit doel te behalen.FotoWindunieFotoWindunieENERGIEmensen mee te nemen in de plannen en open te spreken over wat omwo-nenden kunnen verwachten. Je begint dan bij het gebied zelf: wat zijn hierde opgaven? En vervolgens kijk je naar het initiatief, voor bijvoorbeeld eenwindpark. Wat zijn de te verwachten effecten? En doet zich inderdaad eenwaardedaling van de woningen voor?""Bij Windpark Wieringermeer wordt in ieder geval echt gepraat tussen be-woners, initiatiefnemers en overheden", ervaart Koers. "Constructieve ge-sprekken, en dat is al heel wat, evenals een profijtregeling. Maar als zo veelbewoners naar de Raad van State gaan, doe je het als overheid dan goed?Ondanks goede bedoelingen hebben de gesprekken dan geen oplossing ge-bracht." De bezwaren van bewoners richten zich met name op de geluids-normen, die volgens Koers in Nederland veel ruimer zijn dan in andereEU-landen. Ook willen omwonenden een betere garantie- en profijtrege-ling. De NLVOW lobbyt hiervoor in Den Haag. Een kwalijke zaak vindt hijhet dat voor de turbines van het testveld van ECN in de Wieringermeer degeluidsnormen pas achteraf, na de monitoring, worden gehanteerd. "Dat isniet uit te leggen aan omwonenden."De NLVOW is daarnaast kritisch op de vergoedingen aan grondeigenarenvoor het plaatsen van de turbines. Albert Koers: "Neem bijvoorbeeld hetWindpark Frysl?n in het IJsselmeer, waar het Rijk zelf eigenaar is van degronden en voor het gebruik van `waardeloze blubber' een bedrag van 4miljoen euro betaald krijgt. Ook al wordt er door de exploitant een paarton in een gebiedsfonds gestort als compensatie voor bijvoorbeeld wegblij-vende recreanten, dan nog staat het in geen verhouding tot de schaderege-ling aan bewoners, die hinder ondervinden. Wij pleiten in zijn algemeen-heid voor een profijtregeling. Omwonenden die dagelijks last krijgen vande windmolens zouden een vergoeding moeten ontvangen die in een eer-lijke verhouding staat met de grondeigenaren. Zij worden royaal betaaldvoor het gebruik van een klein stukje grond. In de verhouding tot de omwo-nenden zijn lasten en lusten niet in balans."16TOETS0216FotoWindunieFotoWindunie17TOETS0216Derck Truijens van Windunie is als initiatiefnemer trots op de 300-400 MWdie Windpark Wieringermeer gaat bijdragen aan de landelijke energiedoel-stelling. De structuurvisie die door de gemeente is voorbereid met veel be-wonersavonden, heeft volgens hem bijgedragen aan een gevoel van betrok-kenheid. "Ook het Windfonds, de met de Omgevingsraad vastgesteldeBurenregeling en de Poldermolen, waarin de lokale gemeenschap kan in-vesteren, dragen bij aan de betrokkenheid van omwonenden." Ten aanzienvan de grondvergoedingen geeft hij aan dat bij de hoogte ervan door Win-dunie wel degelijk rekening wordt gehouden met investeringen die grond-eigenaren doen teneinde het windpark in lokaal eigendom te hebben. Ditgeeft volgens hem voor hen juist een zeer groot ondernemersrisico. Dit isonder andere het geval bij de Windparken in Zeewolde, Wieringermeer,Drentse Monden en Oostermoer.Andere benaderingTruijens erkent dat procedures waarbij locaties voor projecten zoals wind-parken via de rijksco?rdinatieregeling worden aangewezen moeilijker uitte leggen zijn aan de omgeving. Voor het slagen van de opgave van de ener-giedoelstellingen na 2020 ziet hij een andere benadering. "De doelstellingom CO2 te reduceren zou beter als opgave aan de regio kunnen wordenvoorgelegd. Daardoor krijgt de omgeving zelf invloed op de manier waaropdie doelstelling wordt ingevuld." Ook Lennert Goemans vindt meedenkenover CO2-reductie goed passen in de visie op omgevingsmanagement vanhet ministerie EZ. "In het eind 2015 verschenen Energierapport kondigthet kabinet aan na 2023 te willen sturen op CO2-reductie. En dat de besluit-vorming zo dicht mogelijk bij de burger wordt georganiseerd. Dit betekentdat omwonenden kunnen meedenken over invulling van de CO2-reductiedoor bijvoorbeeld zonneparken, windmolens of warmtenetten of doorgroot in te zetten op energiebesparing. Afweging van deze opties zou in detoekomst meer in de regio kunnen plaatsvinden, zodat er iets te kiezenvalt."Bij windparken kunnen ook andere issues uit de omgeving een rol spelen.Zo waren bij Windpark Krammer landschappelijke kwaliteit en natuur on-derwerpen waarover goede afspraken nodig waren. Lennert Goemans: "Hetis heel gebruikelijk in RCR-projecten dat aan de hand van overleg met deomgeving plannen worden aangepast. Ook hier heeft de initiatiefnemerafspraken met de omgeving gemaakt, die de natuur ten goede komen. Zowordt ??n molen voorlopig niet gebouwd op een locatie waar veel trekvo-gels het gebied aandoen. Ook worden vier molens op een andere plek ont-manteld. Door deze op de omgeving gerichte aanpak van de initiatiefne-mer zijn alle beroepen op twee na ingetrokken." Hij benadrukt datlandschappelijke waarden en natuur ook gezamenlijke waarden zijn. "Nie-mand is tegen de natuur, ook de initiatiefnemer niet. Een ontwikkelaar wilBETROKKEN PARTIJEN RONDOM WINDPARKENMinisterie EZ: Subsidieverlening, bevoegd gezag voor het rijksinpassingsplan(samen met minister IenM), co?rdinator vergunningproceduresMinisterie van IenM, Rijkswaterstaat: bevoegd gezag (samen met minister EZ)voor het rijksinpassingsplanInitiatiefnemer: is verantwoordelijk voor voorbereiding en realisatie van hetproject Netbeheerder: sluit windparken aan op het elektriciteitsnetEnergiemaatschappijen: leveranciers van stroom aan de consumentFotoWindunieENERGIEniek die ver af staat van de gebruiker. Energie scoort bovendien hoog in debeschikbaarheid, en de eindigheid van traditionele energiebronnen is voorveel mensen moeilijk voorstelbaar. De beschikbaarheid van traditioneleenergiebronnen wordt steeds minder en ook de uitstoot van CO2 die ermeegepaard gaat, maakt dat een overstap naar duurzame energiebronnen no-dig is. Daarvoor hebben we elkaar nodig", stelt Lennert Goemans. 18ook voorkomen dat vogels zich tegen de molens te pletter vliegen. Eenwindmolenpark wordt gezien als een ontwikkeling voor de langere termijnen dat betekent dat de relaties in het gebied langdurig goed moeten zijn.Een goede verstandhouding is belangrijk voor iedereen, want buren zijnnaast omwonenden ??k zelf gebruikers en dus potenti?le klanten."EnergiedialoogDe energievoorziening verandert en dat heeft invloed op het dagelijks le-ven van mensen: op de manier waarop woningen verwarmd worden, op deinrichting van het landschap en op het vervoer. Het idee is dat in het heleland burgers en bedrijven het initiatief nemen om energie te besparen, teverduurzamen en de CO2-uitstoot terug te dringen. Van deze betrokken-heid, kennis en ervaring wil het kabinet gebruikmaken. Het is een groteopgave om in 2050 een CO2-arme energievoorziening te hebben en dit kanalleen in een gezamenlijke inspanning. Om die reden is de Energiedialooggestart.Een bredere bewustwording van de energie-opgave is volgens Lennert Goe-mans nodig voor meer begrip. "Elektriciteit en gas worden in Nederlandover het algemeen niet als schaars ervaren." Gebruikers leggen geen direc-te relatie tussen energieprojecten en de stroom uit de stopcontacten en dewarmte in hun woning. De opwekking van elektriciteit en gas is een tech-TOETS0216MEER INFORMATIE:? Lennert Goemans, projectmanager Omgevingsmanagement Ministerie EZ? Derck Truijens, Windunie Development? Albert Koers, Vereniging Omwonenden Windturbines (NLVOW)FotoWindunieFotoWindunie